1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

10

Gabriele Zanella

3 - Gran parte delle 'correzioni' di BC non sono altro che lezioni erronee. Esemplifichiamo: diamo per buona l'ipotesi di una prima, seconda e terza redazione. Trascuriamo tutte le omissioni che si possono spiegare come errori di copista, e consideriamo il passo seguente:

Hec in sinu pelagorum urbes habet in mari potentissimas et commodas, ut Ianuam, Pisas, Neapolim, Messenam (Panormum B) et alias urbes siculas...

Dovremmo concluderne che una prima volta Riccobaldo scrisse «Messenam», che corresse in «Panormum» nel 1300, e che ri- corresse in «Messenam» nel 1302; possibile, ma piuttosto singolare. In un altro caso invece non c'è il minimo dubbio che cosiddetta seconda e terza redazione non contengano altro che un errore per tagli e adattamenti:

BC
In Liguria parte que adiacet Venetie est florentissima urbs Mediolanum et alia oppida et Ticinum sive Papia
A
In Ligurie parte que adiacet Venetie est florentissima urbs Mediolanum et alia oppida; in altera parte affini Emilie est Ticinum sive Papia

Ancora:

A
condiderunt,

... urbes quatuor Pergamum et Brixiam...

in

ea

scilicet

Mediolanum,

Ticinum,

BC
... urbes quatuor in ea condiderunt, scilicet Mediolanum, Veronam et Brixiam...

Cremonam,

Per assicurarci della giusta lezione basta leggere la fonte, Papia 15:

... Galli enim dum Italiam invasissent Pergamumque et Brixiam quoque constituentes...

In un altro punto,

Ticinum

et

Mediolanum,

Anno Christi MCCXCIII Obizo Estensis marchio Ferrarie moritur mense februarii postquam dominium tenuerat annis XXIX (XXXI BC )

IMAGE imgs/Brescia8801.gif
15PAPIAS VOCABULISTA Venetiis, Philippus de Pincis Mantuanus s. a. (rist. anast. Torino, Bottega d'Erasmo 1966), s. v. Italia.

[CONVERTED BY MYRMIDON]